Jezero Medura kod Riđice – zaboravljena slana oaza Bačke

Jezero Medura (Foto: Wikimedia Commons / Nikolam993)

Na istočnom obodu sela Riđica, u opštini Sombor, nalazi se jedno od najneobičnijih i najmanje poznatih prirodnih jezera u Bačkoj – Medura. Iako skromne površine (oko 8 hektara), ovo jezero vekovima je bilo prepoznatljivo po svojoj slanoj, alkalnoj vodi i mulju bogatom mineralima. U starim zapisima i sećanjima meštana često se naziva „slano jezero“, „slana močvara“ ili „kopovo“.

Prirodna posebnost

Medura pripada maloj grupi slatinskih jezera koja se u Vojvodini pojavljuju na mestima gde se podzemne vode probijaju kroz slane i alkalne sedimentne slojeve. Zbog toga je voda plitka, najčešće oko jednog metra, ali jezero retko potpuno presušuje. Salinitet podloge omogućio je razvoj specifične vegetacije – biljaka koje raste samo na slatinama. Terenska istraživanja beleže prisustvo vrsta poput Cyperus pannonicus, karakterističnih za ovakve ekosisteme.

Cyperus pannonicus na ogoljenom dnu jezera Medura kod sela Riđica

U 2012. godini, tokom terenskog obilaska lokaliteta sa halofitnom vegetacijom u severnom delu Bačke (Srbija), potvrđeno je prisustvo vrste Cyperus pannonicus. Relativno velika populacija pronađena je na zapadnoj obali slanog jezera Medura, koje se nalazi usred intenzivno korišćenih oranica, oko 2 km istočno od sela Riđica.

Cyperus pannonicus pokriva površinu od oko 500 m². Veći deo populacije raste u uskom pojasu širine 1–4 m, kao i u nekoliko odvojenih mikropopulacija na jugozapadnim obalama isušenog jezerskog korita, u društvu drugih terofita tipičnih za slana jezera Panonske nizije. Pojedinačni primerci pronađeni su i na ivicama neasfaltiranog seoskog puta koji prolazi tik uz jugozapadnu ivicu jezera.

Biljna zajednica Cyperetum panonici Wendelberger 1943 u jezeru Medura kod sela Riđica

Krajem leta 2012. godine dno jezera Medura (oko 5 ha) bilo je potpuno presušeno, što je pogodovalo razvoju halofitne vegetacije poljana soli. Na dnu jezera uočeno je više tipova vegetacionih sastojaka, koje dominantno čine vrste kao što su Chenopodium chenopodioides i Crypsis aculeata. Njihove zajednice pokrivale su velike površine, poput Atriplici prostratae–Chenopodietum crassifolii i Crypsidetum aculeatae. Manje površine bile su pokrivene vrstom Suaeda pannonica, ali homogena zajednica ove vrste nije bila uobičajeno formirana; naprotiv, rasla je u kombinaciji sa Chenopodium chenopodioides, što ukazuje na povećanu akumulaciju azota, verovatno poreklom od površinskog oticanja sa okolnih intenzivno obrađivanih polja.

Zemljište u spoljnim delovima jezerskog korita je peskovito, dok je centralni deo glinovitiji i prekriven crvenim algama.

Postoji i drugo malo, plitko slano jezero, oko 6 km jugozapadno od Riđice, pored sela Kruševlje. Njegova površina iznosi oko 3,5 ha, a 2012. godine bilo je takođe potpuno presušeno. U poređenju sa jezerom Medura, zemljište sadrži isključivo peskovite frakcije, a flora je siromašnija. Dno kruševljanskog slanog jezera pokriveno je isključivo zajednicom Crypsidetum aculeatae, dok se na marginama jezera…

Oba jezera (Medura i Kruševlje) potiču iz nekadašnjih meandara reke Plazović (Kígyós) i predstavljaju tipične primere panonske slane jezerske vegetacije karakteristične za područje peščanog spruda između Dunava i Tise, koja se prostire od mađarskog regiona Kiškunšag. Ona predstavljaju značajno utočište nestajuće halofitne flore i danas spadaju u poslednje fragmente vrednih staništa u poljoprivrednom predelu Vojvodine.

Jezero je nekada bilo poznato i po velikom broju ptica koje su ovde nalazile zaklon, hranilišta i mesto za odmor tokom seoba.

Lekovito blato – tradicija koja se pamti

Generacije Riđičana pamte vreme kada se jezero koristilo u terapijske svrhe. Meštani su dolazili da se kupaju u vodi i mažu blatom, verujući u njegovu lekovitost, posebno za kožne i reumatske probleme. Prema pojedinim stručnim procenama, blato zaista poseduje povišen nivo mineralnih materija, što ga svrstava u prirodni balneološki resurs.

Incident i propadanje

Godine 2011. jezero se našlo u vestima zbog neprijatnog događaja – lokalni mediji objavili su da su nepoznata lica ispustila fekalne otpadne vode u Meduru. Time je narušena njegova upotrebljivost, a jezero je izgubilo ulogu lokalnog kupališta i prirodnog „spa centra“ kakav je nekada bilo.

Prethodno se pominjalo i njegovo povremeno pražnjenje (npr. 2009), što je dodatno pogoršalo stanje ekosistema.

Danas – tihi svedok prirodnih retkosti

Iako zapostavljena, Medura i dalje predstavlja retku geomorfološku i ekološku pojavu u Bačkoj. Fotografije iz poslednjih godina pokazuju mirnu vodenu površinu, slanu obalu i prepoznatljiv, gotovo pustinjski kolorit slatine. To je mesto koje bi, uz malo brige i zaštite, moglo ponovo da postane lokalna atrakcija i važno prirodno stanište.

Izvor: SOinfo, Blic (2011), Penzin, blogovi i terenska istraživanja (Našim Šorom, Prezi prezentacije o Meduri), podaci i opisi sa Wikimedia Commons, popularna i novinska svedočanstva meštana Riđice, naučni rad Confirmed occurrence and current phytosociological status of Cyperus pannonicus in Vojvodina (northern Serbia)

Foto: Wikimedia Commons, Mapa Wikimedia Commons / Naučni rad (2013)